HISTORIA DAS TELLEIRAS, III

Un dos motivos que levou a desaparecer as telleiras foi o seu tempo de explotación, que adoitaba ser de abril a outubro en toda Galicia, xa que, non estabanran o bastante preparadas, cualitativamente falando, para levar adiante o traballo nas condicions do duro inverno. Naquel frío era imposible poñerse sacar arxila, moldeala e sacar e meter nos fornos...

Como en todos os oficios, había tamén categorías: peneiraba a terra buscando a arxila e botaba auga na pía o serviceiro, deseguida estaba o cocedor, o tendedor (estiraban as tellas rápidamente a secar), o carretilleiro o pieiro, e finalmente o oficial. Nunha telleira o forno era o espazo principal e acababa en cheminea. Tamén había o pallete (almacén para material e ferramenta), as pías, que eran uns excavados redondos duns 5 mts. de diamentro, metro arriba metro abaixo, por algo máis de medio metro de fondo, e servían para abrandar e amasar o barro. E logo estaba a leñeira que era onde se secaban as tellas, e as casetas, onde facían vida os obreiros (xa que durante a tempada íase pouco pola casa). Traballáse arreo e só se paraba para comer, ou de noite cando xa non se vía o que se estaba a facer.

Polo xeral a telleiras estaban ó lado do mar, como aquí no Salnés, e facíanse de xeito que poidesen atracar os barcos, aínda que para isto houbera que facer canles, xa que eran zonas de pouca profundidade.

Despois da segunda metade do s.XX foron aparecendo as fábricas con sistemas máis modernos e deixou de facerse manualmente. Co pasar do tempo acabaron por pechar as 30 telleiras do Salnés, e hoxe só funciona á da Arnosa, en Vilalonga, que segue a explotar a arxila.

INFORMACION TIRADA DE "O BARRO E AS TELLEIRAS"

O CINE DON JUAN

De entrada, que saibades que ó cine púxoselle ese nome en 1976, porque ata entón chamábase Cine Torres.

Juan Torres Dominguez (falecido en 1930), foi un gran empresario e de certa fama durante os primeiros 30 anos do século pasado, e ata chegou a ser teniente alcalde do Concello no ano 1917. Chegou a ter á vez, ultramarinos, salón de baile, taberna, billares e comercios.  A situación económica na que deixou ós descendentes fixo bastante máis sinxelo que naqueles tempos se lanzaran a aventura do cine, e sobre todo, nunha vila que non era una gran cidade nin tiña importante número de poboación.

O cine construirono, Juan Francisco e Andrés Torres Iglesias no ano 1934 no sitio onde se facían os bailes, e púxose a andar cunha cámara de cine mudo mercada ó cine de O Grove (Besada), xa que éstes últimos xa tiñan unha de cine con sonido. Comezou sendo de rara vez, con películas de Charles Chaplin, por ex. que era do pouco que había. A camara non era o bastante alta, así que lle poñían suplementos por debaixo para que pasara .por riba das cabezas da xente.

NA IMAXE, JUAN FRANCISCO.
No ano 1936, o exército nacional ocupouno e montou nel un cuartel militar ata que acabou a Guerra Civil, momento no que os irmáns Torres renovaron e puxérono de novo a andar cunha nova cámara sonora (unha Enerman II). No ano 1941 proxectábase a película "El difunto es un vivo", a unha peseta cada butaca. Por esa época fixéronse con Maximino Bugallo "o mudo" como axudante, que torraba manises e logo repartía, aínda que facía un pouco de todo.

De 1954 a 1960, pasou a mans dun comerciante do cine, Manuel Souto e un experto pirotécnico, José Fdez., aínda que o propio Juán Torres sigueu a ser o cámara por condición imposta.

Tamén, alá polo 59, aprox. empezou a traballar "Xexo, o escultor", como vendedor de manises, que os levaba en paquetiños de papel dunha cestiña. Tamén o sr. Lima, zapateiro estivo unha tempada de acomodador, aínda que tamén era carteiro e fotógrafo.

Tamén Manuel Otero Fernández (veciño da igrexa), e Juán López Piñeiro de Gondar, foron cámaras un tempo ata marchar a milicias.

No 1960, a cantina do cine, levaa Jiménez, o do tiro ó pichón...

A partir de 1960 levaban o cine o fillo e o sobriño dos constructores, que fixeron unha gran reforma xa que a lei obrigaba a unha zona para fumadores (¡alucinante!) .

NA IMAXE, JIMÉNEZ
Despois de outros diversos feitos, no ano 1969 volve de Holanda Juan Antonio Torres, e tras facerse de novo co cine, acaba pechando os anos 1974-1975 para abrir logo con un edificio de 30 metros de largo e 16 de ancho, e 600 butacas, e rebautizado como CINE DON JUAN.

PARCIAL DE "REVISTA DE ADINA"  22 AGOSTO 2010

CHEOS DE ORGHULLO

A Voz de Galicia acaba de adicarlle un fermoso artículo ó noso equipo local de fútbol, chamándolle milagreiro. E non é para menos. Somos arredor de 3000 veciños, e sabido é que non aportamos todos capital.  No seu día sacudímonos coa ilusión de ascender, e ata alguén fixo correr o rumor de que se non ascenderon foi porque non quixeron, supostamente, porque non se vían capaces de afrontar monetariamente o que o futuro sería, de ascender.

Recentemente se dixo que había alguns problemas nas arcas, a xente acudiu á comilata do pulpo Paul, para recadar fondos, e coa axuda do mecenas local, saen novamente á palestra, dispostos á permanencia en Terceira (que eu dou por feita). A maior ilusión de todos e velos ascender (eu xa me vexo coa bandeira e afónica como cando gañamos o  mundial).

E un clube humilde pero Gabriel Leis está a manter o bo nivel de todo o equipo. Volveu Avendaño, e  segue aquí Saúl, como se puxo en dúbida no seu día http://ondequedavilalonga.blogspot.com/2008/12/de-futbol-en-vilalonga.html  .

Sexa como sexa, mantéñense, fan un xogo precioso ás mais das veces, e nomeaselles na prensa como un dos mellores equipos da Terceira.

E así estamos: cheos de orghullo.

ULTIMA HORA, SOBRE TENDERETES.

Dime a vendedora dun post anterior, que efectivamente, non se lle paga ó Concello, tamén di que se lle paga á Comisión de Festas, e tamén di que o Concello consinte que os Condes actúen como unha especie de mafia que "copa" todo. Tamén me dí que a vendedora dun dos postos do paseo de Portonovo,  é familiar dos Condes, e que se rumorea que ela non pagou a mesma tarifa que os demáis. ¿Será posible esto?.
O que sí me din que se lle paga ao Concello, son os kioskos da praia, un deles, dame a cantidade de 6700 €. Eu voto a temblar. Espero que fora un verán moi lucrativo, porque despois deso, a mercancía, os empregados (varios), a luz, e os impostos... non sei cando lles pode quedar de beneficio.

UNHA HOMENAXE MERECIDA

Todos os anos, o Concello concede a "Cebola de Ouro" a alguén local e outra para alguén foráneo. A persoa  local que este ano recibirá a "Cebola de Ouro", será D. José Manuel Hermida (natural de Tui), o antigo mestre co Colexio O Cruceiro, onde destacou, durante 26 anos polo seu valor como ser humano, e a súa valía como mestre, sempre apoiando e preocupado polo futuro dos seus alumnos, ás veces indo maís aló do que a profesión lle esixía. Tamén un apaixoado da papiroflexia, o seu maxín non tiña límites. Acostumaba ir ver un veciño da Costiña que é gran afeccionado ós paxaros de canto, e soía decirlle que pinta tiñan, ou que enfermidade podían ter.

Chegou buscando onde disfrutar do seu gusto por as aves e as niñadas (doou a colección ó colexio), sen faltar ó gusto da súa muller polo mar, e xa non se foi ata que unha cruel enfermidade nolo levou. Unha pena fonda que non lle deran ese premio cando podía tomalo entre as mans...
Estea onde estea, unha aperta.

NA IMAXE, D.JOSÉ M.HERMIDA, CON CAMISA BRANCA, EN TUI.

¡ VAIA TARIFA SE GASTA O CONCELLO !

En xunio, falando con uns amigos, comentamos que ó mercadillo de Vilalonga, quedábanlle catro días. Cada vez veñen menos postos, e vese máis desanxelado, máis cutre, para falar con claridade, e cada ai menos ganas de ir, como non sexa a coller froita. O dono de un dos postos, a quen coñezo por outras circunstancias, xa me dixo fai un par de semanas  que non tiña pensado vir máis. Que lle cobran 10€ cada martes, e que ese mercadiño non os vale, que non lle compensa. Eu quedeime algo fría porque me parece moito, así de entrada. O mercadillo acaba de empezar, é pequeno, e dende logo non é o centro de Sanxenxo, cobrarlles demasiado non é a maneira de sacalo adiante e facelo próspero. Ben puderon cobrar menos, e cando o mercadillo estivera máis consolidado, cobrar máis, que para eso os precios os poñen como e cando queren.

Pero cando de verdade quedei de pedra, foi onte, cando unha coñecida que vende nos postos da rúa en Portonovo, me di que tivo que "arrear" por poñelo... ¡¡ 4000 €!!. E eu pensei "+empleada, +mercancía". Para cantar o Arrechucho coas mans atadas... porque, haber, ou moito, moito, moito se vende neses chiringos (e a crise non é tal), ou eu non me explico. ¿¿CA-TRO MIL EU-ROS??. ¿E de verdade lle queda unha cantidade decente, limpa?. Eu xa fun 3 veces, eu non vexo que a xente se arremuiñe nos postos para comprar, de feito, paranse máis a comprar no de pastéis e no das filloas e no das patatas fritas  (a papatoria sempre vende), que en calquera outro. Concretamente, ai un de recordos de Galicia, que eu penso que non vende nada de nada.

E logo queixábanse os das tendas que é competencia desleal. Pois, non sei que vos diga, por ahí andarán á par. Claro que no verán e cando se vende máis, pero, de todos xeitos, moito do que ai nos postos, non o ai nas tendas de todo o ano e barato non lles sae o condenado posto...

 ¡ Catro mil euros !

UNHA VECIÑA CONTAME ...

Conta unha veciña, dende a memoria dos seus 90 anos, que alá polo ano 1955, cando os seus fillos empezaban a ir a escola (e casi nunca ían), existían certos oficios que aquí non se practicaban, como os meleiros, os afiadores, cesteiros e cañeiros. Viñan de Ourense, pasaban por a zona, paraban uns días, e logo íanse. Cando viñan, eran acollidos na súa casa, como se podía, dependendo do espazo. Lembra especialmente un meleiro que seu pai lle daba sempre permiso para durmir no piorno, e que soía pagar en parte con mel, que se usaba para alimentar os nenos, mezclándoa cos restos que quedaban de moer fariña de millo, é dicir, con esa fariña máis finiña, finiña, que só se podía aproveitar barréndoa. A súa casa era por aquel entón unha especie de hospedaxe. Di tamén que ás máis das veces o caldo con que se lles daba o xantar ou cea, non éra máis que auga con boliñas de fariña milla e ás veces, nin iso, só a fariña milla remexida na auga (debía ser algo así como unhas papas moi líquidas), e si estaba o meleiro por eses días, con algo de mel que él cedía para todos. Sen embargo dí que para aquel estón, fariña e mel non estaba mal de todo. Outras veces había touciño, ou peixe.

Conta o difícil que era todo...

Conta que cando unha casaba, ata pasado un mes do casamento, non se podía consumar...

¡ Canto cambiou esta parte da terra en 60 anos !

EN 1940

O dia 26 de Febreiro do 1940 afundeuse no lugar de Punta do Congro en Sanxenxo, un veleiro no cal iban 30 persoas de Vilalonga, na sua maioría mulleres e nenos, perecendo no desastre 23 personas. . .

Foi nunha das casas onde se instalaron as capelas ardentes para velar ás victimas que quixo o destino que se afundira o piso da vivenda caíndo en unión dos cadaveres, á parte baixa da habitación, resultando feridas catro das personas que estaban ali. . .

(Naufraxios nas Rias Baixas Lino J. Pazos)


CORTESÍA DE FERNANDO-NOVAPONTE

HISTORIA DAS TELLEIRAS II

A pleno sol do verán, unha chea de mulleres ía gabeando como podía as escaleiras furadas nas paredes, levando os "ladrillos" de barro en tinas, na cabeza, e protexendo esta soamende cun rollo de roupa.
Un xornalista do diario de Vigo "Galicia", tivo a ben dar un paseo pola fábrica de Guisasola na primaveira de 1924, disposto a facer un artigo sobre aquel traballo malpagado, que tal era a sona. Velaquí o que escribeu:

"Alí vívese pouco menos que fóra do mundo. Para aqueles obreiros, especialmente para aquelas obreiras que traballan 12 ou 14 horas diarias por un xornal mesquiño, non existe lexislación moderna verbo da xornada, nin existe "Instituto de Reformas Sociales"....Operarios hai que traballan de sol a sol, semella que por necesidades de man de obra, pero sen que o pago de horas extraordinarias estexa en proporción coa tarefa realizada.....Ninguén se ten preocupado daqueles coitados, daquelas pobres mulleres que alí traballan e que para render a súa xornada teñen, moitas delas, que facer unha longa camiñada e que ao cabo da semana cobran arredor de dúas pesetas de xornal sen mantenza, logo de teren realizado unha faena dura, constante e traballosa, pola mesma esixencia das angueiras e pola desconsideración con que se lles trata"

Acababa dicindo o xornalista que había xa un tempo que visitara a Cerámica de Guisasola o que era deputado socialista, Teodomiro Menéndez, pero que se cadra estivera máis atento ó que lle puxeran na mesa daquel patrón considerado na zona pouco menos que un señor feudal que á ruín condición dos traballadores e traballadoras da súa

empresa e das súas barreiras.

 

 

 

AS BARREIRAS TEÑEN NOME DE MULLER - Dionisio Pereira

PARTE DA HISTORIA

Cando saía de Vilalonga un dos barcos de vapor, o  "Candal" cun cargamento de arxila para Bilbao, tocou nun dos baixíos cercanos ó balneario da Toxa e quedou varado.

EL HERALDO GALLEGO

 25-Dic. 1927

Haber si localizades as liñas

ROUBO EN VILALONGA

O pasado sábado roubaron canto lles pareceu válido no chalé que o que dín "notario da Obregón", ten na zona de Rouxique, é que nos veráns pode admirarse parte del por o enorme ventanal que ten cara abaixo. O caso é que se largaron no propio coche do dono, un Mercedes de alta gama, un GL 240 cun custe no mercado de máis de 60000 €, xoias, ordenadores... e ata billetes de lotería.
A cuestión é que dentro apenas fixeron desperfectos, e o que chama a atención é que souberon en que momento estaba valeiro e accederon forzando unha ventá. Pénsase que foi á hora de comer, xa que ninguén se decatou.

Os da urbanización de Rouxique non se sorprenderon, xa que noutros anos xa houbo algún asalto, de feito falárase de pechar a urbanización, aínda que ó final non se fixo. Tamén houbo un residente ó que lle pareceu sospeitoso un vehiculo en días anteriores ó roubo, e mandara unha mensaxe a outros veciños avisando do asunto.

A Garda Civil de Sanxenxo, onde foi denunciado o roubo, está a investigar, polo que haberá que agardar si sae algúnha información máis.

HISTORIA DAS TELLEIRAS I

Seguramente poucos sabedes que foi de Vilalonga durante a represión do 1936, estas cousas non as ensinan na escola, como a historia de Exipto ou Grecia, (alomenos a min, naqueles tempos, nunca mo mencioaron).

Aló polo 36, existía o Sindicato de Oficios Varios de Vilalonga, que como o nome dí, era un sindicato que aglomeraba varios oficios, que dado que eran poucos membros do ramo, non podían facer un sindicato para cada sector.
Estaban moi influidos polo PCE (Partido Comunista de España), e fixeron denuncia a fináis de 1931 da situación tan miserable que os homes e mulleres tiñan que pasar nas lameiras de barro da Fábrica Guisasola. Según o sindicato, traballábase da mañá á noite, as mulleres ata a cintura ou máis na auga da mina e sacándoa con tinas. Dicían ademáis que o dono dábase a ver como unha persona xenerosa e sensible para cos que estaban en peor condición (os obreiros) pero que a verdade diaria era semellante á escravitude, con paus e humillacións, e o que era se cadra peor, aseguraban que aínda existía o dereito de pernada sobre todas as mulleres (nisto quedei de pedra, ¡cría que eso acabara na Idade Media!)
Tralo golpe militar do 36, coa patronal das barreiras comprometida cos sublevados, Vilalonga tamén tivo mortes. Na Xunca Branca aparecían varias persoas, (algún era obreiro da cerámica), "paseados" por falanxistas, e cóntase que un barco do barro foi transformado en barco da morte. O Sindicato de Oficios Varios de Vilalonga, formado na súa maioría por extremistas, fixera correr a voz por todos aqueles sitios que aínda se mantiñan á marxe, ideas moi distintas. Os dirixentes do sindicato e demáis persoaxes de certa relevancia na organización  deran orde de levantarse nunha folga revolucionaria, que se pecharan establecementos e se requisaran armas e munición, e así se fixo. Moito queda por anotar da historia do Sindicato de Oficios Varios de Vilalonga, que tivo a moitos dos seus afiliados condeados e como obxetivos de represión.

Os mestres, por exemplo, foi un sector no que se cebou a represión especialmente, dada a súa labor ensinante, e houbo mestres que foron retirados do traballo, ou rebaixados de nivel, como foi o caso de Estanislao Victor Torres Pérez, e Peregrina Martínez Santos, esta última de Rouxique. Peregrina, cos seus 21 anos foi xulgada por rebelión militar e sobreseído o caso provisionalmente, para finalmente ser retirada do servizo  e baixada de escalafón o 11-05-1940. Estanislao tiña 44 anos, foi xulgado polo mesmo e condeado a perpétua, sen embargo déronlle liberdade en 1940 e rebaixado de escalafón, no mesmo día que a mestra Peregrina.
Fose como fose, na Postguerra, a miseria sigueu sendo a nota destacada aquí como en todo o país: En 1949 gañaba unha barreira, 11 pesetas de xornal, que de aquela, viñan a ser, 2 Kg. de pan de millo.



  . DATOS TOMADOS DE:
PASAXES NA MEMORIA- Mª Elisa Franco Torres
AS BARREIRAS TEÑEN NOME DE MULLER - Dionisio Pereira

VILALONGA-TURISMO EN 1927

¿Sabedes como se describía a Villalonga alá polo 1927?...

"Villalonga es un salpicado de puntos blancos al otro extremo de la ría. Blancas casitas bullidoras? en medio de una gama azul y verde.

... "

"Y en este caso, Villalonga asentada a ambos lados de la carretera de Pontevedra a La Toja es un enjambre de casitas blancas, pulcras, contrastando con la policromía de sus campos, su monte y su mar"

CORREO DE GALICIA

7 Agosto 1927

Tedes que ler o artículo. Eu xa estou imaxinando a Vilalonga de entón...

¿VALE AS MOLESTIAS RECICLAR, AQUI ?

Con este calorciño o que apetece é saír á rúa, pasear, lambiscar un xelado...  e ás veces apetece tomar o xelado en "PuertoNuevo" nunha terraciña, en plan "guiri". Unha vai, séntase, toma o xelado, levántase, e cando aínda vai con sorbete de mandarina na boca, a pleno paseo petado, ás sete da tarde, ¡zas!, pasa o camión cun cheiro a "Eau de caquiñaxeral" que xa che corta o rollo totalmente. E non fun a única, que nunha mesiña onde picaban queixo (merenda tardía), expresaron o desgusto. A cuestión é que eu tiña entendido que non se podían vaciar  os contenedores do que non se recicla, de día, coméntollo a quen me viña facendo compaña no paseo. Ela mírame ríndose e velaquí a resposta: -" ¡Boh!, tanta historia co reciclar, e seguro que levaron todo xunto no mesmo camión, como fixeron en Villalonga fai 2 sábados, visto con este ollos". Eu quédome fría, ¿SERÁ POSIBLE?. ¿Entón, para que está unha matándose con tanta división en bolsas, tanto baixar a tandas, para distintos furados?. ¡Como nos toman o pelo !.

A LAGOA PODE DESAPARECER

Fai uns días alguén me facía saber dunha cuestión da que eu non tiña constancia, a posible extinción dunha libeliña que, ¡que cousas!, soamente a temos nós, no entorno da lagoa da Fianteira, EN TODA GALICIA. No seu día fotografiéina (malamente), dentro das miñas entradas sobre a fauna da zona http://ondequedavilalonga.blogspot.com/2009/08/libelinas.html e sen embargo, non sabía o principal desta libeliña: Polo visto é unha especie moi vista por Europa, pero que ata agora, aquí nunca se vira. Trátase da Anax parthenope (aquí a vedes mellor nunha imaxe tirada do flickr).

A cuestión é que a Xunta deu apoio á destrucción da lagoa, aprobandolle á unha empresa un plan no que, chegado xullo podían proceder ó vaciado, extracción da arxila e logo recheado da metade dela. Esto, penso eu, clama a Cristo, e senón que baixe o mencionado e o negue.   

Aquilo sempre estivo cheo de porcalla, dende os Leiros ata a Fianteira (sin excepción), e ai pouco que se fixo un lavadiño de cara, pero non a fondo "porque era tempo de niñada de paxaros", para total non mover unha pestaña por algo que era moito máis básico. Por certo que teño pendente un paseíño para ver que tal quedou a limpeza...

. Asusta, que a licenza á empresa lla deran baseándose nun estudio ambiental do sitio, que ten "pouquiño tempo", nada máis que ¡¡ dazasete anos!!. 

.Asusta, que o Concello se limite a dicir que non poden facer nada.

.Asusta, que a lagoa forme parte dun área que tén máis de 20 especies protexidas... e que non se poida facer nada.

Pero sobre todo, o que realmente ASUSTA, e que pareza que a ninguén lle importa, que, coma sempre, o que conta é ser devoto do Santo Patrón da Billeteira, primeiro a pasta que todo aquelo que nos sustenta vivos: chan, árbores, animáis...ambente.

IMAXE DE CESALNES